Luidsprekervermogen: de zin en onzin over het wattage.
Het is een opmerking die je vaak hoort aan de koffietafel, in de lunchpauze of in de kroeg. “Ik heb nieuwe luidsprekers van wel 500 watt dus die gaan lekker hard. Veel harder dan mijn oude speakers van 100 watt.” Het klinkt wellicht heel logisch maar klopt deze uitspraak nou eigenlijk wel?
Ik heb luidsprekers met een hoog wattage. Betekent dit dat ze dus ook heel hard gaan?
Het antwoord op de vraag is heel simpel: Nee! Het vermogen van een luidspreker zegt absoluut niets over de maximale luidheid van een luidspreker. De vergelijking met een lamp waarbij een 100 watt lamp inderdaad feller brandt dan een 10 watt lamp kun je niet maken.
Als je de specificaties van een luidspreker goed leest, zal je zien dat er op een luidspreker wordt gesproken over een maximale belastbaarheid uitgedrukt in 'Watt'. Dit getal geeft feitelijk alleen maar aan bij welk maximale vermogen dat wordt geleverd door de versterker, de luidspreker kapot zal gaan. Het vermogen zegt niets over de maximale luidheid van een luidspreker.
Hoe kan ik dan zien of een luidspreker hard kan of niet?
Als je wilt weten of een luidspreker lekker hard kan klinken of zoals dat in betere termen heet: een hoge luidheid heeft, dan moet je letten op een heel ander getal. Bij een goede luidspreker specificeert de fabrikant de maximale geluidsdruk SPL (Sound Pressure Level) die wordt uitgedrukt in dB. Dat is werkelijk de maximale geluidsdruk die de luidspreker kan produceren voordat hij mechanisch kapot gaat. Dit getal wordt niet altijd door fabrikanten gespecificeerd maar als het er wel staat, is het meestal een heel hoog getal. Een geluidsdruk waar je in de praktijk niet al te lang naar moet luisteren als je geen gehoorbeschadiging wilt oplopen.
In de specificaties staat ook een ander getal: het rendement dat uitgedrukt in dB/1W/1m. Dit getal geeft aan hoeveel geluidsdruk een luidspreker produceert gemeten op 1m afstand als je er 1W aan vermogen in wordt gestuurd. Een vermogen van 1W klinkt wellicht heel weinig maar je zal versteld staan hoe hard dat bij sommige luidspreker al kan zijn. Een hoog rendement is in dit kader interessant omdat je al met een kleine versterker een hoge luidheid kunt produceren.
Hoe hoog moet het vermogen van mijn versterker dan zijn als ik een 100 watt luidspreker heb?
De logische gedachte is dat je voor je met een 50 watt versterker helemaal veilig zit. Dat is echter niet het geval. In de praktijk is het zelfs zo dat je een 100 watt luidspreker zelfs makkelijker kunt opblazen met een te kleine versterker dan met een zware 200 watt versterker. Dat klinkt onlogisch maar dat heeft te maken met het gedrag van een versterker. Een versterker heeft een maximale uitsturing waarbij hij onvervormd audiovermogen produceert. Het punt waarbij hij onvervormd versterkt, ligt echter niet bij de volumeknop op 10 maar bereik je al een stuk eerder. Draai je de volumeknop verder open dan dit punt, dan zal de versterker een bepaalde vorm van vervorming produceren die men clipping noemt. Zodra een versterker gaat clippen, zal je dat direct horen als een heel agressief geluid. Een clippende versterker klinkt absoluut niet mooi, maar als je het volume ondanks dat toch lang zo hard laat staan kun je een luidspreker opblazen. Vooral de tweeters (de hoge tonen luidsprekers) zullen het begeven en dat komt omdat het signaal van een clippende versterker teveel vermogen stuurt naar deze hoge tonen luidsprekers. Die zijn daar niet op berekend.
Gebruik je een hele zware versterker dan wordt het punt waar hij gaat clippen pas veel later bereikt. Zo’n zware versterker blijft dus lang een onvervormd signaal naar de luidspreker sturen waardoor de kans dat je hem overstuurt verhoudingsgewijs pas veel later wordt bereikt. Tegen de tijd dat je de luidspreker toch kunt oversturen door teveel (onvervormd) vermogen is het geluidsniveau al zo hoog dat je met de vingers in je oren zit.
Is het vermogen dan helemaal niet belangrijk?
Helemaal onbelangrijk is het dus niet, maar voor luidsprekers in de huiskamer is het veel minder relevant dan vaak wordt gedacht. De vermogenscijfers van een luidspreker zijn zodanig dat je in principe iedere versterker aan iedere luidspreker kunt koppelen. Dat betekent echter niet dat iedere luidspreker/versterkercombinatie ook perfect zal werken. Sommige luidsprekers hebben nou eenmaal verhoudingsgewijs meer vermogen nodig om optimaal te klinken dan andere luidsprekers. Een goede basisregel is dat een luidspreker met een laag rendement en een lage minimale impedantie een zwaardere versterker nodig heeft dan een luidspreker die bij deze specificaties hoge getallen laat zien.
Wat betekent dit nou allemaal voor luidsprekers in de huiskamer?
De conclusie van dit alles is vrij simpel. Laat je niet imponeren door de cijfers. Net zoals een grote luidspreker niet perse harder klinkt dan een kleine luidspreker, gaat een luidspreker met een hoge maximale belastbaarheid niet perse harder dan een luidspreker met een lage maximale belastbaarheid. Datzelfde geldt ook voor versterkers. Een 50 watt sterke versterker gaat in de praktijk niet hoorbaar harder dan een 200 watt versterker. Het is de combinatie van cijfers (rendement, maximale geluidsdruk en versterkervermogen) die bepalen hoe hard iets kan. Voor ons thuis zijn deze cijfers minder relevant. De combinatie moet echter wel bij elkaar kloppen en dat kun je het beste proberen door goed te luisteren.
Auteur: Marnix Bosman