Tekst: Theo Wubbolts / Foto’s: Antoine Saito / Datum en plaats van uitvoering: 27 november 2024, Concertgebouw Amsterdam / Uitvoerenden: Orchestre symphonique de Montréal / Daniil Trifonov, piano / Rafael Payare, dirigent / Werken: ‘Jeder Baum spricht’, Iman Habibi / Pianoconcert nr.1 op. 15, Ludwig van Beethoven / ‘Symfonie fantastique’ op. 14, Hector Berlioz

OSM én Trifonov brengen publiek in vervoering

Lezers van mijn rubriek ‘Muziektips’ in Music Emotion weten zo langzamerhand wel hoe ik op het vlak van muziekbeleving en -consumptie in elkaar steek: een verzamelaar van elpees en CD’s én regelmatig concertganger (zo’n tien keer per jaar). Dit laatste ook om voeding te houding met de werkelijkheid. Maar eerst even dit. Op het Dutch Audio Event was ik even te gast in kamer 24 waar Cyriel Hoenen zijn luidsprekers demonstreerde op elektronica van Soulnote, te weten de A-1 geïntegreerde versterker met de S-3 SACD-speler als bron. Ik heb het nu volgende willen toevoegen aan een artikel over Cyriels ervaringen dat de eindredactie van een collega-publicatie als te ‘prikkelend’ beoordeelde: “Anekdotisch was het voorval waarbij ik even de demo over mocht nemen van Cyriel en beleefd de aanwezigen vroeg of een mopje muziek uit een concertzaal gedraaid mocht worden – nota bene een eigen opname! -, en gelukkig mocht dat. Toen het na 3’03” afgelopen was, vertrokken de gasten met een blik vol afgrijzen, ja zelfs misprijzend. Of ik van een andere planeet kwam met mijn moppie muziek. Welnu dat is niet zo. Ik ben geworteld in de westerse muziek en toegegeven, die kan soms klinken alsof het buitenaards is…”

Zo’n ervaring, de buitenaardse, had ik ook op die bewuste woensdagavond in Amsterdam. Het gerenommeerde Orchestre symphonique de Montréal keerde na 32 jaar op hun Europese tournee terug naar Amsterdam: op 27 november stond het orkest onder leiding van hun muziekdirecteur, de Venezolaanse dirigent Rafael Payare, in het Concertgebouw. Samen met solist Daniil Trifonov (piano) presenteerden ze een programma met Beethovens Eerste Pianoconcert, Berlioz' Symphonie fantastique en een hedendaags stuk van de Iraans-Canadese componist Iman Habibi.

Rafael Payare – geboren in 1980 en opgeleid in het beroemde El Sistema in Venuzuela – nam in 2021 de functie van Music Director Designate over van Kent Nagano die deze post van 2006 tot 2020 bekleedde. Sommigen van u zullen het Orchestre symphonique de Montréal vooral kennen van de prachtige opnames die door het label Decca in de loop van de tijd zijn gemaakt. Daniil Trifonov – ‘Grammy’ winnaar en in 2019 door ‘Musical America’ uitgeroepen tot kunstenaar van het jaar - was voor mij een redelijk onbekende pianist, maar zijn roem snelde hem vooruit middels de lovende kritieken in de recensies van zijn optredens. Uit voorgaande kun je dan wel concluderen dat de verwachtingen hooggespannen waren.

Om aan de akoestiek van een concertzaal te wennen, ben ik graag een tiental minuten vooraf aanwezig, maar die van het Concertgebouw komt telkenkere vertrouwd over. De toegewezen plaats was ideaal: rij 18 en iets links van het midden waardoor de verrichtingen van de pianist goed te volgen waren, maar zeker ook de nodige samenwerking tussen dirigent en solist gevisualiseerd werd.

Het concert begon met een onbekend werk van een even onbekende componist: ‘Jeder Baum spricht’ van de Iraans-Canadese Iman Habibi. Het kwam bij mij over als modern, melodieus en misschien een vleugje John Adams. Muziekliefhebbers in het algemeen vergelijken graag, toch? Ik dus ook.

Aangezien de bezetting voor het pianoconcert een andere is – de vleugel stond uiteraard al wel gereed met de klep dicht – verdwenen enkele musici van het podium en daalden Trifonov en Payare vervolgens van de trap af voor het pico van Van Beethoven. (Wat moet dat een geweldige ervaring zijn om zo je publiek tegemoet te treden!) Mij kwam bij het zien van Trifonov al gauw de vergelijking boven met Michael Pletnev: licht ascetisch en wat sfinxachtig met een ogenschijnlijk onderdrukte boost aan energetisch vermogen. En dát kwam uit. Trifonov wist het publiek – en zeker mij ook – in vervoering te brengen. Dientengevolge was het muisstil in de zaal! Een enkeling kon zich niet inhouden de opgelopen spanning wat te ontladen door een klein applausje te geven en daarbij de conventie te verbreken niet tussen de delen te gaan klappen, maar soit, het zij hen vergeven. De vier keer – of vijf, ik ben de tel kwijt – Trifonov terug te laten komen werd beloond met een kleine toegift*: een bewerking voor piano van Michael Pletnev (!) van een deel uit ‘Sleeping Beauty’ van Tsjaikovski. En daarmee werd de pauze ingeleid.

In één woord euforisch! Zo kan ik de uitvoering van Berlioz’ Symphony fantastique wel noemen. Daar waar ik op menig luistershow het als ‘dynamisch’ beschouwde in de weergave hoor postuleren, kan ik meestal nuchter vaststellen dat het gewoon luid is. En heel vaak gewoon té luid. Dynamisch was het in Amsterdam: van fluisterzacht, vooral zij vermeld dat de strijkers hier hun kwaliteit tentoonspreidden, tot loeihard als het hele orkest van zich liet horen. Berlioz schuwde de extremen niet getuige zijn orkestratie. Lees maar eens op https://nl.wikipedia.org/wiki/Symphonie_fantastique.

Leuk te vermelden in deze is het volgende: “Het kenmerkende werk van het orkest, Berlioz’ Symphonie fantastique, krijgt tijdens deze tour een speciale presentatie: een nieuwe set van vier orkestbeiaardklokken die het OSM in juni 2024 heeft verworven van een klokkengieterij in Nederland, de Koninklijke Eijsbouts Foundry. Dit bedrijf, opgericht in 1872, ontwikkelde zijn expertise in het gieten van klokken voor het Koninklijk Concertgebouworkest voordat het een internationale klantenkring verwierf bij grote orkesten. In november 2024 wordt de set van tien klokken voltooid en wel in Montréal!”, aldus het persbericht.

Niet onvermeld mag de toegift* blijven: de Hongaarse mars uit ‘La Damnation de Faust’ eveneens van Hector Berlioz. Zo kwam er een einde aan een memorabel concert dat mij, en wellicht de toehoorders van de uitverkochte zaal, nog lang zal heugen. En voor de thuisluisteraars: koop een uitvoering van deze Symphony fantastique om te ervaren wat dynamiek in de muziek is.

* Met dank aan Ronald Vermeulen, Directeur de programmation at Orchestre symphonique de Montréal - OSM