Auteur: Theo Wubbolts
“Overal muziek!”
Op 7 oktober 2023 opende het Nationaal Grammofoonmuseum haar deuren in het voormalige gemeentehuis van Nieuwleusen (Overijssel). Als inmiddels zelf ook bijna museaal gerekend naar het aantal jaren werkzaam te zijn in de ‘branche’, toog ik eind februari naar het landelijk gelegen dorp in de nabijheid van Zwolle. Gedreven door nieuwsgierigheid en interesse naar waar onze hobby en passie haar oorsprong vond, werd ik door een van de drie coördinatoren speciaal belast met pr rondgeleid in wat je een waarachtig walhalla voor de platen- en muziekliefhebber kunt noemen.
Even terug naar de eenheid voor luidheid uit de vroegste periode van onze hobby van muziekweergave te weten de ‘foon’, want hiervan afgeleid zijn de woorden microfoon en de grammofoon. Als eenheid echter is de foon al in een vroeg stadium als onbruikbaar vervangen door de decibel. Daarnaast was het in het begin het vastleggen van geluid louter een mechanische aangelegenheid. De wasrol van Thomas Edison was dat, maar ook de schellakplaten – eh, en een heel groot néé, het is géén bakeliet -, van Emile Berliner (werkzaam bij de Bell Telephone Company) waren dat. De elektrificatie kwam pas halverwege de eerste helft van de twintigste eeuw op gang met de komst van onder andere de elektromotor als aandrijving voor het draaiplateau, want ja, bijna alles in het begin was rond: de wasrol en de schellakplaat. Tot dan werd het mechanische gedeelte verzorgd door een veer en de verdere mechanica afgekeken bij de klokkenmakers en makers van speeldoosjes – beroemd in het Zwarte Woud.
Detail: zeer innovatief was de firma Perpetuum die in 1927 een draaitafel ontwikkelde die zowel met een veer als met een elektromotor aangedreven kon worden. Vandaar dat deze fabrikant verder door het leven is gegaan als DUAL; tweeledig en gevestigd in Sankt Georgen im Schwarzwald.
Gekkigheid
Het Nationaal Grammofoonmuseum herbergt een zeer grote collectie apparaten die de ontwikkeling van het allereerste begin van Edison’s Fonograaf tot aan de moderne platenspelers uit de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw fraai laat zien. Was de wasrol met twee minuten speelduur in beginsel bedacht als dicteerapparaat, met de komst van de ‘Blue Amberol’ werd een verdubbeling van de speelduur bereikt, lang genoeg voor liedjes en korte stukken dansmuziek; de entertainmentindustrie is geboren! Bij rondgang langs de prachtig ingerichte vitrines en losstaande apparaten kun je zien met hoeveel vakmanschap en liefde een en ander op de markt werd gebracht. Maar ook de ‘gekkigheid’ zoals een heuse jukebox voor wasrollen, of de nogal onbekend gebleven ‘Tefifon’ , een soort cassette die er uit ziet als een grote 8-track waarbij de muziek op een plastic tape werd opgetekend en afgespeeld werd met een naald.
Platencafé
In verschillende zalen zijn de apparaten deels in een tijdlijn, deels thematisch tentoongesteld. De aanwezige gidsen demonstreren de werking van veel van de aanwezige apparaten met een ruime collectie geluidsdragers. In het ‘platencafé’ kan de bezoeker onder het genot van een kopje thee of koffie zelf plaatjes draaien, zoals dat te doen gebruikelijk was in de platenwinkel. Bovenal valt op dat alles bijna in ongeschonden staat is verzameld en gerestaureerd door Jelle Bos, een lokale ondernemer met een groot gevoel voor schoonheid van alles uit het mechanische tijdperk. Alles in de vitrines lijkt in nieuwstaat te verkeren en is werkelijk een lust voor het oog. Een bezoek is het daarom meer dan waard!
N.B.: het Nationaal Grammofoonmuseum is geheel toegankelijk voor gebruikers van een rolstoel.
N.B. 2: het Nationaal Grammofoonmuseum is uitstekend per OV te bereiken. De bus vanuit Zwolle stopt letterlijk voor de deur. Automobilisten kunnen direct voor het museum gratis parkeren.
Het Nationaal Grammofoonmuseum / Westeinde 2 / 7711 CK Nieuwleusen / +31 529 785501 / Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Voor meer informatie en openingstijden zie https://grammofoonmuseum.nl/
