Auteur: Theo Wubbolts
Dvořák / Symfonie 9 ‘Uit de nieuwe wereld’ / Bamberger Symphoniker / Jakub Hrůša, dirigent / Opname 11&12 april 2023, Joseph Keilberth Saal, Bamberg / Accentus Music ACC40626 / Box met 4-LP 180 gram ‘Direct-to-Disc’ / 45RPM / foto's: Emilio Tsubaki
Op een regenachtige maandagmiddag midden november toch een feestje: de DHL-chauffeur met een kloek kartonnen pakket, goed beschermd tegen beschadiging, met daarin een prachtige LP-doos met daarin Dvořáks Negende Symphony ‘Uit de nieuwe wereld’.
Muziekrecensent Jan de Kruijff schreef op de site musicalifeiten.nl: “Dvořák zelf noteerde over het werk “dat de invloed van Amerika kan worden ervaren door iedereen die over een neus beschikt”. Maar de door Amerikaanse beïnvloede ritmische patronen en melodieën zijn veranderd in een uitdrukking van uiterst heimwee en dus van de Tsjechische geest. De muziek is eindeloos melodieus en briljant georkestreerd voor groot orkest en dat is maar goed ook want zo vormt de betrekkelijk grote lengte geen bezwaar om geconcentreerd te blijven luisteren.”
Zelf kan ik er ook geen genoeg van krijgen – overigens net als van zijn Achtste -, waarbij ik eerder de Boheemse natuur met haar prachtige bossen en glooiende velden voor ogen zie. Wellicht kreeg de componist ook dezelfde beelden te zien toen hij de natuur introk van Iowa. Onlangs was ik weer in zijn geboortedorp Nelahozeves, net boven Praag en langs de Moldau en Elbe een fietstocht aan het maken en zag hoe zijn geboortehuis in verval aan het raken was. Vragend aan enkele werklieden die het parkje ernaast aan het maaien waren of dat huis niet eens grondig gerestaureerd diende te worden, was het antwoord gelukkig bevestigend. Het huis ligt op steenworp afstand van het treinstationnetje waar de jonge Antonín waarschijnlijk een fervent liefhebber van treinen door is geworden. Weer iets verderop ligt een prachtig kasteel van de familie Lobkovic dat wegens de hoge onderhoudskosten inmiddels aan de Tsjechische staat is overgedragen. Wat een prachtig land toch dat Tsjechië.
Maar nu naar die kloeke elpee-box. De symfonie is in april 2023 opgenomen als ‘direct-to-disc’. De Emil Berliner Studios tekenden voor de opname en er zijn 1893 exemplaren, het jaar van de première in de Carnegie Hall in New York, geperst. De drie microfoons: twee Neumann M49 voor linker en rechter kanaal en één Josephson C700S als center. De vergelijking met de beroemde Decca Tree uit de zestiger jaren doemt hier op… De muziek is via een analoge mengtafel direct op een zogenaamde lacquer gesneden met een speciale snijkop die uit twee bewegende spoelen bestaat die onder een hoek van 90 graden staan: één voor het linker- en één voor het rechterkanaal. Bewegingen van beide spoelen worden overgebracht naar een snijnaald met een scherpe driehoekige punt, stylus genaamd, aan het uiteinde. De stylus voor het snijden in zachte lak wordt verwarmd en is gemaakt van saffier- of robijnedelstenen en snijdt een spiraalvormige V-vormige geluidsgroef in een laag van nitrocellulose op een aluminium schijf, de lacquer. Matrijzen voor het persen van platen worden vervaardigd uit zo’n lacquer door middel van een driestaps procedé in elektrolytische baden. Het is aan te bevelen om dit zo snel mogelijk met reeds gesneden lacquers te doen om vervormingen van groeven veroorzaakt door hitte en andere omgevingsfactoren te voorkomen. Een delicaat proces, maar het resultaat mag er zijn!
In de uitvoerige documentatie – in prachtig drukwerk mét certificaat –, wordt melding gemaakt van een technisch detail: aan het einde van deel drie kwam de paukenslag aan het eind voor de groefdiepte te luid in de lacquer terecht. Normaliter kan dat met de ‘variable feed control’ van een halve omwenteling worden gecorrigeerd, maar in een D2D recording kan dat niet. En wat hoor je dan? Een kortstondige afbreking waardoor de lacquer net niet helemaal aan de gestelde technische eisen voldoet. Het is zoals het is. Maar… aangezien kant C met het derde deel ‘Scherzo. Molto vivace’ artistiek de beste take was, is de één na beste take nog eens op kant F geplaatst, maar dan zonder afbreking. En omdat er dan nog een plaatkant vrij is, staat op E de Waltz op.54 no.1. Sympathiek hè? Een klankjuweel van een opname en voor wie meer wil weten kan op https://accentus.com/discs/626/ terecht voor meer informatie.