Auteur: Theo Wubbolts

Draaikonten…

Sorry, ik moest even aan elpee uit 1984 van het Simplistisch Verbond denken toen Ernst – mijn opvolger als hoofdredacteur van Hifi Video Test -, me vroeg een ‘stukkie’ te schrijven voor deze speciale uitgave van HVT, met extra aandacht voor ‘vinyl’. “Oh, da’s gemakkelijk”, riposteerde ik meteen, “hoe lang wil je het hebben?”

Mijn geschiedenis en ervaringen gaan namelijk nogal ver terug ik de tijd – oeps, ik voel me ‘old school’. Maar niks ik minder waar, want ik leef muzikaal gezien helemaal in het heden, met alle consequenties voor de apparatuur voor muziekweergave van dien…

Philips

Het begon allemaal eind vijftiger jaren. De fascinatie voor vastgelegde muziek – toen inderdaad nog de elpee – werd geboren met de komst van een heus radio/pick-up meubel. Uiteraard van Philips! Zo’n prachtig gepolitoerd meubel met rechts achter het schuifdeurtje een radio met twee grote draaiknoppen – rechts voor de afstemming der zenders en links voor volume met er achter de balans, ja heus! – en links onder de notenhouten klep een pick-up. Het kostte een vermogen, laten we zeggen ruim drie maandsalarissen uit die tijd. Uit de (lagere) school was het eerste wat ik bij thuiskomst deed, was naar hoorspelen luisteren. ‘Biels & Ko’ uit de midden zestiger jaren kan ik me nog herinneren. Maar Theo, je zou het over vinyl hebben, toch?

Elpees

Bij aanschaf van dat meubel moest er natuurlijk ook een langspeelplaat komen. Het werd Mendelssohn’s ‘Italiaanse’ symfonie op kant A en op B Schubert’s Vijfde, uitgevoerd door Israel Philharmonic Orchestra, onder leiding van Georg Solti (Decca SXL 2067). Ik weet dit nog goed ofschoon de originele platenkoffer van thuis én dat radio/pickup-meubel in mijn werkkamer resideren… Die langspeelplaat kostte overigens rond de twintig (sic!) gulden – eind 1957.

Op zondagmiddag werd thuis dan zo’n elpee opgezet – het bleef uiteraard niet bij die ene – en waar dan door ons gezin gedisciplineerd naar werd geluisterd. Eerst kant A, koppen dicht, en bij omdraaien kant B. Zó werd met zachte hand de liefde voor de klassieke muziek geboren en verder aangeleerd. Niet dat de opkomst van de pop me ontgaan is overigens, ik ben per slot van rekening ook een kind van mijn tijd.

Koffergrammofoon

Later moest er ook een afspeelapparaat voor mezelf komen, dat begrijp je natuurlijk wel. Dát werd een zogenaamde koffergrammofoon. Ook weer van Philips. Zo’n zelfstandig opererend toestel met in het deksel de luidspreker en nog mono. Ik verdiende het met het bezorgen van bloemen, boeken, onsjes ham… Mijn eerste elpee was Rachmaninov’s Tweede Pianoconcert, met Sviatoslav Richter aan de vleugel met begeleiding van het Leningrader Symfonie Orkest onder directie van Kurt Sanderling (Melodia 390.064). Mijn eerste exemplaar kreeg door een onverhoedse beweging een mijner extremiteiten een lelijke kras, waardoor er na enkele weken per se een nieuwe moest komen; wederom 6,95 Hollandse florijnen armer. Want, ik kon er niet tegen, die tikken – toen al  Staat overigens altijd nog krasvrij speelklaar in mijn collectie elpees van bijna zeven meter lengte.

Serieus

Maar de grote ‘omslag’ kwam toen ik in de bezorgdienst terecht kwam bij dé plaatselijke HiFi-specialist in kwestie, Studio Rooken. Ik had een rijbewijs en de technicus niet en getweeën reden we op zaterdag door stad en land om ‘sterejoos’ te installeren. Mijn eerste ervaring was een Thorens TD 160 afregelen; een draaitafel die toen zeer populair was – en nu weer trouwens – en per dozijn wekelijks werden aangevoerd. Zelf kon ik die niet betalen. Mijn eerste draaitafel werd een, toen minstens zo populaire Pioneer PL12 met een ADC 220XE element. Al ras werd dit vervangen door een Nagaoka JT322 voorzien van een ‘Shibata’ naaldtip, waardoor mijn toen toch nog bescheiden collectie elpees van een geheel nieuwe klankbalans werd voorzien. Ja, geachte lezer, het vervangen van een element betekent/-de een hernieuwing van je discotheek! Toen, en nu.

Kenwood

Aan het einde van dat toen in full-time dienstverband lonkte een winkeldochter mij toe: een Kenwood KD5100 met een aantal manco’s. Zo was er geen stofkap bij, maar die heeft mijn broer voor me gemaakt. Dan – oh puristen onder u – heeft het twee schandelijke eigenschappen die ‘not done’ zijn: het is een automaat en heeft direct drive aandrijving. Oh foei! Maar wat speelt ie mooi en uiteraard mede dankzij het Ortofon Quintet Black S element. Verder kan ik ook altijd nog omschakelen doordat in de tweede aanwezige headshell het Clearaudio Sigma element zit.

Thorens

Maar beste lezers, nu komt het. De eerder aangehaalde Thorens TD 160 is nu tóch in mijn bezit gekomen. Op marktplaats vond ik er een die me qua prijs wel aanstond en bij bezichtiging thuis bij de verkopende partij ook nog eens netjes toonde. Verder had ik nog een Stanton 681EEE element liggen dat ik jaren geleden van Jan Kool, oud-recensent van ‘Luister’, had gekregen en heeft Kilian Bakker alles nagelopen, bijgesteld en van een nieuwe motor voorzien. Ik bedoel maar: ‘oud’ wordt ‘nieuw’. En met deze veranderingen op het draaitafel-vlak is de kop van deze bijdrage verklaard. Deze Thorens draaitafel staat inmiddels bij dochterlief en haar vriend te draaien!

Uitloopgroef

Dan nog even een paar ‘statements’ mijnerzijds. Een elpee kan fantastisch klinken, maar dan moet de opname daartoe gelegenheid bieden. Vinyl klinkt niet ‘warmer’ of zoiets, daarvoor zijn er te veel parameters die van invloed zijn van het uiteindelijke resultaat. Als gezegd: de opname zelf, de persing, de RIAA-correctie in de phono-voortrap, de arm-element combinatie et cetera. Bedenk dat de maximale versterkingsfactor vanaf het element tot aan een aanvaardbare geluidsdruk uit de luidspreker tot één miljoen kan bedragen. Ik heb te veel elpees gehoord die beter aangewend hadden kunnen worden om de A4 te verbreden… Wat wij nu voor zalig verklaren is dat deel dat ook inderdaad goed was, òf (op)nieuw wordt uitgebracht.

Voor mij is de elpee een muziekdrager als vele andere. Mijn collectie blijft in mijn bezit deels uit nostalgische overwegingen, deels omdat ik niet weg kan gooien. Als belangrijkste reden echter omdat het deel uitmaakt van ons cultureel erfgoed!